فلسفه زیورآلات زنان و دختران بلوچ  

✍️به قلم محمد ریگی درخشان

برمش/ بلوچ ها باورهای خاصی به “نقش و نماد” داشته اند و این را شما در نقش مایه های سفال های باستانی، سوزن دوزی و فرش ها و دیگردست بافت “بلوچی” و  نشانه های باستانی بسیار کهن می بینید. در این آثار از نقش ھای حیوانی، گیاهی و بویژه “هندسی” استفاده شده است. هنرمند بلوچ با الهام از طبیعت این نقش مایه ها را خلق می کند. هنرمندِ زرگرِ بلوچ با ساخت زیورآلات، تصور ذهنی خود را که الھامی از زیباشناسی جامعه زنان بلوچ دارد، با مادیت بخشیدن و ساخت اثر به تصویر می کشد.
 
برای هر بخش از بدن، زیورآلات مخصوصی آفریده اند. برای سر و مو “مودیک”، “رؽسُک”، کئید” و برای بینی “پُلُّک”، “پلۉه”و برای گردن “سرریزه”، “کپئگۉ”،  “مۉرت” و برای دست “چۉڑیگ”، “گَبّ”، “مُندریک(چٙلّه)” و برای پا “پادیگ”. هر کدام از این زیورآلات نماد خاص خود را داشته است؛ مثلا “پادیگ” برای ایجاد صدایی دلنشین به هنگام راه رفتن دختران بلوچ یا “دُرّ” گوشواره، یا نمایش زیباییِ “پُلُّک” برای جلب نظر طرف مقابل نشان به داشتن ھمسر، مورد استفاده قرار می گرفته است.

بیشتر این زیورآلات از طلا و نقره ‌و فلزات گرانبهای دیگر درست شده اند. هر کدام از این زیورآلات نماد و نشانه خاصی در فرهنگ بلوچی دارد. یعنی نه تنها جنبه تزئینی داشته بلکه جنبه آیینی نیز داشته است. همچنین این زیورآلات در فرهنگ بلوچی به عنوان تملّکات و دارائی زن برای روزھای سخت به شمار می رفته است. در گذشته نیز به دلیل کوچ نشین بودن بلوچ ها سرمایه خانواده را به طلا یا نقره تبدیل می کردند تا در صورت تهاجم و یا اجبار به کوچ به راحتی حمل و نقل شود.

زیورآلات بلوچی ترکیبی از نمادگرایی فرهنگی، سنتی، آیینی و مذهبی آنان بوده است. در گذشته کارکرد بسیاری از این زیورآلات در ابتدا جنبه طلسمی داشته است. در شعر حماسی «جنگ دهلی»، “چاکر” خطاب به همراهانش می گوید:
“شٙرّ بہ چار اِت کہ چمّ منی کُنٹ انت
بانڑی گۉں نہ انت گۉں شُپؽں دُرّان”.

دختران بلوچ بخاطر دفع چشم زخم و ھمچنین چشم و هم چشمی که بین زنان وجود داشته است، زیورآلات گوشواره ای را از زیر سریگ یا گُشان (روسری) نمایان می کردند.

زیورآلات زنان معمولا نمایان و بیرون از سٙریگ زنان بلوچ بوده و اجزای آن مثل مُروارید کارکرد آئینی داشته و یکی از نمادهای “آئین مِهری” است.
پیشوایان مذھبی صد سال اخیر با گرایشھای متعصبانه مذهبی به مخالفت با نمایش زیورآلات دختران و زنان بلوچ پرداخته و با غیرشرعی خواندن آن ها تلاش بر عدم استفاده از آنھا نموده اند، اما با مقاومت زنان، فرھنگ کاربرد زیورآلات سنتی بلوچ و به روز شدنشان همچنان ادامه دارد.

#برمش_صدای_زنان_بلوچستان

Bramsh-Balochistan woman’s voice

تلاش برای دستیابی به برابری جنسیتی و رفع هر گونه تبعیض و پیشبرد فعالیتها بر بنیاد حقوق بشر سازمان ملل میتوانید از طریق لینک های زیر با بِرَمْش همراه باشید:

وبسایت برمش :
www.Bramsh.org
Instagram:
https://www.instagram.com/bramsh_org
Telegram:
https://t.me/bramshbalochistan