شهناز خلیلی ایرندگانی، از نوابغ و سردمداران سوزن دوزی بلوچ
برمش/ نام شهناز خلیلی ایرندگانی برای همیشه با نخ‌های رنگین و اصالت بلوچستان گره خورده است. او فقط یک سوزن‌دوز چیره‌دست نبود، بلکه حافظه‌ی زنده‌ی سرزمینی بود که در هر بخیه‌اش قصه‌ای از شادی، رنج و امید جا می‌گرفت. از کودکی با نخ و سوزن بزرگ شد و یاد گرفت روی هر پارچه نه فقط طرحی که روایتی از زندگی زنان بلوچ است را بدوزد بلکه روایت‌هایی که مرز نمی‌شناختند و دل هر بیننده‌ای را تسخیر می‌کردند.
او در کنار هنرمندانی چون مهتاب نوروزی و زرخاتون عظیمی بخشی از دوران طلایی سوزن‌دوزی بلوچ را ساخت. اما تفاوتش این بود که نه‌تنها آثار بی‌همتا آفرید، بلکه مادرانه شاگردان بسیاری پرورش داد. دختران و زنانی که زیر دست او آموختند سوزن‌دوزی فقط هنر دست نیست بلکه هویتی است که باید نسل به نسل پاسداری شود. بسیاری از آن شاگردان امروز خود استادانی هستند که پرچم این هنر را در جهان نیز برافراشته‌اند.
طرح‌های او، از «چَک‌چَک» و «زرک» گرفته تا «سیاه‌دوزی»، تنها نقش نبودند هرکدام آیینه‌ای از فرهنگ و تاریخ بلوچ بودند. لباس‌هایی که دوخت از کوچه‌های خاش تا تالارهای بین‌المللی سفر کردند و نشان دادند که هنر بلوچ صدای خاموشی‌ناپذیر است. هر بخیه‌اش چون دعایی آرام بود؛ دعایی برای ماندگاری فرهنگی که در خطر فراموشی بود.
شهناز خلیلی شش دهه از عمرش را وقف این راه کرد، از همکاری با سازمان صنایع دستی سیستان و بلوچستان تا حضور در نمایشگاه‌های جهانی. او دستانی داشت که هرگز خسته نشدند و قلبی که سال‌ها برای هنر بلوچ تپید. در ۲۸ شهریور ۱۳۹۶ این قلب از تپش ایستاد، اما میراثش همچنان در هر پارچه سوزن‌دوزی و در هر شاگردی که از او آموخت، زنده است.
او و مهتاب نوروزی لقب «مادربلوچی‌دوزی» را یدک می کشند و لقبی که برازنده‌تر از آن برای آنان نیست.
شهناز با عشق و صبوری مسیری را روشن کرد که نسل‌های آینده همچنان در آن قدم می‌زنند. یادش نه فقط یاد یک هنرمند، بلکه یاد نسلی است که در دل رنج و سکوت، زیبایی آفرید و فرهنگ بلوچ را به جهانیان شناساند. میراث او نه‌فقط روی پارچه‌ها که در جان و هویت همه‌ی بلوچ‌ها جاری است.
#برمش_صدای_زنان_بلوچستان
Bramsh-Balochistan woman’s voice
تلاش برای دستیابی به برابری جنسیتی و رفع هر گونه تبعیض و پیشبرد فعالیتها بر بنیاد حقوق بشر سازمان ملل میتوانید از طریق لینک های زیر با بِرَمْش همراه باشید:
وبسایت برمش :
www.Bramsh.org
Instagram:
https://www.instagram.com/bramsh_org
Telegram:
https://t.me/bramshbalochistan